Узнікненне вёскі Нісімкавічы

     Пра ўзнікненне вёскі Нісімкавічы існуе некалькі паданняў. Найбольш цікавае з іх наступнае. Некалькі стагоддзяў таму , на беразе прыгожай і паўнаводнай ракі Покаць жылі тры браты – Анісім, Улас і Сідар, прычым пасяліліся яны адзін ад аднаго праз пяць вёрстаў. Займаліся браты нялёгкай сялянскай працай. Яны ўзворвалі драўлянай сахой невялікія лясныя палянкі, засявалі іх збажыной, лавілі рыбу, гадавалі жывёлу, ставілі вуллі, здабывалі мёд. На рачных берагах браты нарыхтоўвалі лес і сплаўлялі яго па Покаці ў Сож, дастаўлялі ў розныя населеныя пункты.

     Старэйшы брат Анісім, жыў ніжэй па цячэнню ракі, і на месцы яго жыхарства вырасла вёска Нісімкавічы. Праз пяць вёрстаў ад яго вышэй па рацэ пасяліўся сярэдні брат Улас, які заснаваў вёску Валосавічы, а яшчэ праз пяць вёрстаў – малодшы брат, Сідар (з яго іменем звязана ўзнікненне вёскі Сідаравічы).

     Імя Анісім у мясцовай гаворцы пачало вымаўляцца як Анісімка, Нісімка. Усе патомкі Нісімкі, ці яго падданыя сталі называцца нісімкавічамі, а затым калектыўная мянушка “нісімкавічы” было перанесена на само пасяленне. Так узнікла геаграфічная назва. Хутчэй за ўсё гэта найменне, як і сама вёска, узнікла ў ХІУ-ХУ стагоддзях. Такі вывад можна зрабіць на той падставе, што засваенне хрысціянскіх імёнаў і іх адлюстраванне ў геаграфічных назвах асабліва актыўна адбываліся менавіта ў ХІУ-ХІ стагоддзях.

     Такім чынам, можна з поўным правам сцвярджаць, што вёска Нісімкавічы налічвае ці не пяць вякоў сваёй гісторыі.

      Але ў наваколлях Нісімкавіч людзі пасяліліся яшчэ на рубяжы новай эры. Аб гэтым сведчыць гарадзішча, размешчанае ў паўкіламетры на поўдзень ад  вёскі, на левым беразе ракі Покаць. Тут захавалася частка абарончага вала вышыней да паўтара метра, пры раскопках археолагамі знойдзены вуголле, попел, абпаленыя камяні, абломкі глінянага посуду. Побач з гарадзішчам, на левым беразе ракі, а таксама насупраць гарадзішча, на правым беразе Покаці, знаходзяцца курганныя могільнікі. Вышыня курганаў невялікая – 0,5 – 1,5 метра. Робячы іх раскопкі, археолагі знайшлі пахаванні разам з рознымі рэчамі – жалезнымі нажамі, спражкамі, посудам, шклянымі і бурштынавымі пацеркамі, бронзавымі скроневымі кольцамі, пярсцёнкамі. У курганах хавалі сваіх аднапляменнікаў радзімічы, члены вялікай тэрытарыяльнай абшчыны, якая пасялілася ў наваколлях Нісімкавіч, на месцы старажытнага гарадзішча і вакол яго ў Х-ХШ стагоддзях. Тут жа, у прыбярэжных  урочышчах, якія сёння нам вядомы пад назвамі Курганне, Белая Гара, Белая Круча, адкрыты радзіміцкія селішчы. Назвы гэтых урочышчаў гавораць самі за сябе, але ўзніклі яны параўнальна нядаўна і да часу радзімічаў (Х-ХШ стагоддзі) адносін не маюць. Мы ніколі ўжо не даведаемся, якімі імёнамі называлі нашы далёкія продкі свае селішчы ...

Абапал Покаці раскінулася вёска

Усе археалагічныя помнікі, аб якіх ідзе гаворка, маюць значную навуковую каштоўнасць. Першы раз ў канцы ХІХ стагоддзя іх даследаваў вядомы беларускі археолаг Е.Р. Раманаў, які апісаў гарадзішча і курганны магільнік і раскапаў 7 курганаў.

У 1981 годзе раскопкі магільніка былі адноўлены археалагічным атрадам Гомельскага дзяржаўнага ўніверсітэта імя Ф. Скарыны, у 1982-1985 гадах – экспедыцыяй гэтага ж універсітэта і Інстытута гісторыі АН БССР. Былі ўскрыты яшчэ 21 курган і больш  1500 квадратных метраў плошчы неўмацаваных пасяленняў.

У ходзе археалагічных  раскопак выяўлена, што шматвяковая гісторыя захавала рэшткі нісімкавіцкіх пасяленняў. Жыллёвыя пабудовы адносяцца да паўземляначнага тыпу, гэта значыць, іх ніжнія часткі ўглыблены ў грунт, а форма дома, у якім магла жыць адна сям’я, была  квадратнай або прамавугольнай. Сцены ўзводзіліся з бярвенняў, умацаваных зрубам або вертыкальнымі слупамі.

У двух жыллёвых пабудовах захаваліся ачагі, устроеныя на ўзроўні земляной падлогі, а ў адной печ-каменка. Дым з печаў выходзіў у памяшканне, а затым праз невялікія ваконцы ў сценах – на двор. Ад дахаў слядоў не засталося, але, напэўна, яны былі драўляныя, мелі двухскатную або шатравідную форму.

          Прыкладна ў УІІ стагоддзі нашай эры пасяленні апусцелі. Толькі на тэрыторыі аднаго з іх знойдзены абломкі посуду, характэрнага для УІІІ – пачатку Х стагоддзяў. У сярэдзіне Х – пачатку ХІ стагоддзяў людзі перасяліліся на тэрыторыю сучаснай вёскі Нісімкавічы.

Нашы далёкія продкі былі выдатнымі ганчарамі: пры раскопках знойдзена некалькі тысяч абломкаў глінянага  посуду, вырабленага на ручным ганчарным крузе. Гаршкі ўпрыгожваліся лінейным і хвалевым арнаментам, насечкамі, адпячаткамі  грабёнкі.

Назва суседняй вёскі Рудня Нісімкавіцкая сведчыць аб тым, што мясцовыя жыхары займаліся здабычай і апрацоўкай жалезнай руды, якую здабывалі ў пойме ракі Покаць.

Раскопкі магільнікаў сведчаць, што ў ХІІ стагоддзі нашы продкі былі язычнікамі: у іх не знойдзена ніводнага крыжа. На пляцоўцы будучага кургана спальвалі пласт валежніку, каб агнём адагнаць злых духаў, затым над нябожчыкам узводзілі насып. У магілу клалі рэчы памёршага, так як лічылі, што яны спатрэбяцца нябожчыку на тым свеце. У гліняным посудзе пакідалі ежу.

Жыхары вёскі Нісімкавічы,

якія загінулі ў гады Вялікай Айчыннай вайны

       Прозвішча, імя, імя па бацьку         Год нараджэння          Год  смерці

1. Андросенка Яўмен Савельевіч                  1913                      1941
2. Андросенка Іван Прохаравіч                      1920                       1943
3. Андросенка Іван Савельевіч                      1918                      1943
4. Балыкоў Андрэй Ціханавіч                         1903                       1943
5. Балыкоў Уладзімір Іванавіч                        1922                       1942
6. Балыкоў Мікалай Антонавіч                       1907                       1942
7. Балыкоў Іван Ціханавіч                               1888                       1942
8. Балыкоў Федар Васільевіч                         1912                        1944
9. Бусаўцоў Лявон Сазонавіч                         1905                        1944
10. Бусаўцоў Іван Піліпавіч                               1920                        1943
11. Вайцянкоў Пётр Максімавіч                       1912                        1942
12. Гарбузаў Емяльян Ціханавіч                       1912                        1945
13. Гарбузаў Сяргей Сяргеевіч                         1917                        1943
14. Дуброўскі Іван Захаравіч                            1909                         1945
15. Дуброўскі Усцін Герасімавіч                      1910                         1942
16. Дзеравяшкін Кірыла Сямёнавіч                  1904                        1943
17. Загорцаў Васіль Іванавіч                             1925                        1941
18. Івашкоў Васіль Пракопавіч                         1919                         1943
19. Івашкоў Іван Дзмітрыевіч                           1922                         1942
20. Івашкоў Іван Сямёнавіч                              1923                         1942
21. Івашкоў Павел Клімавіч                              1889                         1942
22. Івашкоў Пётр Дзмітрыевіч                          1916                         1942
23. Івашкоў Пётр Сямёнавіч                             1913                         1942
24. Івашкоў Рыгор Пятровіч                             1909                         1945
25. Івашкоў Уладзімір Дзмітрыевіч                  1920                         1943
26. Калкоў Антон Емяльянавіч                         1912                        1945
27. Камісараў Іван Паўлавіч                              1900                        1942
28. Камісараў Парфен Іванавіч                         1888                         1942
29. Камісараў Федар Парфенавіч                      1912                        1942
30. Каранкевіч Лаўрэнцій Макаравіч                1917                        1942
31. Каржоў Сяргей Яўменавіч                           1924                       1942
32. Кацькін Іван Якаўлевіч                                 1920                       1942
33. Кацькін Ігнат Парфенавіч                             1911                       1943
34. Клапкова Ганна Васільеўна                         1912                       1942
35. Клапкоў Андрэй Міхайлавіч                        1923                       1942
36. Клапкоў Васіль Міхайлавіч                           1915                       1944
37. Клапкоў Іван Рыгоравіч                               1922                       1942
38. Клапкоў Міхаіл Клімавіч                              1908                       1942
39. Клапкоў Уладзімір Яўхімавіч                       1920                       1944
40. Клімянкоў Васіль Сямёнавіч                        1914                       1945
41. Клімянкоў Фёдар Ільіч                                  1917                       1942
42. Клімянкоў Фядос Фёдаравіч                         1911                       1941
43. Клімянкоў Ягор Фёдаравіч                            1923                      1945
44. Кондрыкаў Іван Васільевіч                            1920                      1944
45. Лазараў Васіль Рыгоравіч                              1889                      1942
46. Марозаў Пётр Васільевіч                               1926                      1945
47. Марозаў Пётр Сцяпанавіч                             1912                     1943
48. Марозаў Сцяпан Сцяпанавіч                         1900                     1942
49. Марозаў Ягор Дзянісавіч                                1920                     1941
50. Мартынаў Канстанцін Аляксандравіч          1917                     1941
51. Маслаў Кірыла Іларыёнавіч                          1905                      1942
52. Ражкоў Дзям’ян Рыгоравіч                            1911                      1943
53. Раманаў Сцяпан Ягоравіч                              1912                     1941
54. Рычкоў Яўхім Трахімавіч                               1912                      1942
55. Селюкоў Іван Савельевіч                               1927                     1941
56. Селюкоў Іван Ціханавіч                                 1921                      1942
57. Селюкоў Іван Якаўлевіч                                1924                      1943
58. Селюкоў Мікалай Васільевіч                         1920                      1941
59. Селюкоў Піліп Васільевіч                              1920                      1942
60. Селюкоў Савелій Карпавіч                            1893                     1944
61. Селюкоў Сямён Ягоравіч                              1910                      1941
62. Селюкоў Якаў Аляксандравіч                       1904                      1942
63. Хількевіч Сцяпан Якаўлевіч                          1914                      1942
64. Хімянкоў Андрэй Андрэевіч                         1901                      1942
65. Хімянкоў Уладзімір Іванавіч                         1919                       1942
66. Хобатаў Дзям’ян Напрэевіч                          1915                       1941
67. Хобатаў Емяльян Напрэевіч                         1911                       1944
68. Хобатаў Пётр Напрэевіч                               1909                       1944
69. Цуранкоў Васіль Сямёнавіч                          1916                       1942
70. Цуранкоў Дзмітрый Ціханавіч                      1922                       1941
71. 71.Цуранкоў Максім Усцінавіч                     1888                       1942

                                            Ніхто не забыты....

 У кастрычніку 1943 года вёска Нісімкавічы была вызвалена ад фашысцкіх захопнікаў 169-й стралковай дывізіяй. Пры яе вызваленні загінуў 31 воін Савецкай Арміі: 

            Шыльнікаў Сяргей Яўграфавіч

            Рубцова Вольга Сямёнаўна

             Дзякаў Міхаіл Іванавіч

             Шчалкуноў Васіль Цімафеевіч

             Кучанаў Аляксей Пракопавіч

             Лук'янаў Мікалай Мікалаевіч

             Лаёк Іван Кандратавіч

             Зусь Яўген Рыгоравіч

             Трух Дзяніс Паўлавіч

             Мухамедзіраў Ажар Камал

             Колатаў Андрэй Рыгоравіч

             Цярэшчанка Андрэй Ільіч

             Гарбачоў Васіль Іванавіч

             Аксёненка Васіль Карпавіч

             Агрэліч Павел Фёдаравіч

             Шарыпаў Сідуло

             Калачоў  Кірыл Герасімавіч

             Камароў Іван Іванавіч

             Цідзітдзінаў Махмуд

             Макараў Аляксандр Ульянавіч

             Блізняцоў Аляксей Мікалаевіч

             Мамантаў Аляксандр Іванавіч

             Слепчанка Лявонцій Мікалаевіч

             Овадаў Яўген Ільіч

             Юлін Аляксандр Фёдаравіч

             Трачынскі Анатолій Напалеонавіч

             Чэхаў Аляксандр Якаўлевіч

             Брулёў Васіль Рыгоравіч

             Літвяков Валянцін Міхайлавіч

             Дранякін Аляксей Гаўрылавіч

                                   Праз усё жыццё пранеслі веру 

Пяць-шэсць разоў на год, на галоўныя святы, пробашч гомельскай рымска-каталіцкай парафіі Нараджэння Божай Маці выязджае ў Чачэрскі раён, каб правесці Набажэнства ў невялікай вёсцы Рудня Нісімкавіцкая. Дзіўна, але некалькі стагоддзяў ва ўсходняй частцы Беларусі, дзе з-за ўплыву Расіі здаўна пераважае праваслаўная традыцыя, жыве каталіцкая вёска. Прычым, у апошнія семдзесят год у яе жыхароў не было пэўнага месца для малітвы, і сустракацца даводзілася таемна.

Па легендзе,вёску заснавалі тры браты, якія прыехалі з Польшчы. З імі ў гэтыя месцы і прыйшла Каталіцкая Царква. Вера расцвітала і прыцягвала ўсё больш людзей, але адбылася рэвалюцыя, і ў часы ваяўнічага атэізму бальшавікі ўзарвалі драўляную капліцу пачатку 19 стагоддзя. Толькі змаглі людзі не страціць веру: па нядзелях яны збіраліся па хатах на Літургіі, на Вялікдзень ладзілі Усяночныя, чыталі Слова Божае, маліліся.

– - Калі да ўлады прыйшоў сатана, сабраў ксёндз сваіх чадак і сказаў: разбягайцеся ў масы народа, легалізуйцеся. Вас будуць ссылаць, расстрэльваць. Так і здарылася з большасцю дзяўчат, якія спявалі ў хоры, - распавядае састарэлы Кузьма Гулевіч, які  змог пранесці веру праз усё жыццё, а зараз адкрывае свой дом для сумесных малітваў з аднавяскоўцамі-каталікамі.

  У вёсцы і цяпер няма храма, а да бліжэйшага касцёла каля 80 кіламетраў. Таму да гэтага часу вернікі збіраюцца ў звычайным жылым доме на Літургіі, з нецярпеннем чакаючы святаў і прыезду святара з Гомеля. У гэтыя дні яны могуць паспавядацца і прыняць Святую Камунію.

Наведаў ксёндз каталікоў Рудні Нісімкавіцкай і ў свята Беззаганнага Зачацця Найсвяцейшай Панны Марыі. Напярэдадні наваліла снегу, але дабрацца па прасёлкавых дарогах да хаты Кузьмы ўсё ж атрымалася. Уваходзім у дом, выціраючы на ганку боты венікам. У хаце прыемны пах нядаўна пратопленай печы. У зале каля дваццаці вернікаў ужо падрыхтавалі алтар, накрыўшы стол белым абрусам.Расставілі зэдлікі і лаўкі. 

Але ўсім месцаў не хапае, таму нехта сядае на ложках. Пачынаецца Імша, і на ўваход ксяндза бабулі пачынаюць спяваць, асцярожна дастаючы з хустачак старажытную патрапаную кніжыцу. На казанне святара людзі рэагуюць жыва, уздыхаюць і чухаюць патыліцы, уважліва слухаюць, ловячы кожнае слова. Пасля Набажэнства вяскоўцы доўга не адпускаюць ксяндза, гавораць аб сваім быцці, распытваюць аб апошніх навінах Царкоўнага жыцця. Чаму сённяшняе свята ў народзе называюць «Ганна»? Праўда, што бліжэйшы Вялікдзень будзе так позна? Ці палепшыліся адносіны Ватыкана з Масквой?

За прыгатаваным ад душы абедам – супам з кацялка, блінцамі і мядовымі піражкамі з печы –просім Кузьму распавесці аб тым, як удалося жыхарам вёскі зберагчы ў сваіх сэрцах веру, якую многія хацелі так жорстка адабраць і растаптаць:

«Мама нас, дзяцей, на каленкі станавіла, вучыла маліцца са школьных гадоў. І мы верылі маці, хоць у школе і казалі, што Бога няма. А я разважаў пра тое, як уладкавана прырода, і пераконваўся, што не можа яна існаваць самастойна, ёй хтосьці кіруе: нейкая вышэйшая духоўная магутная сіла. Гэта значыць, акрамя таго, што казала маці, усё пераконвала ў тым, што Бог ёсць. І калі я ў войску служыў, пасля суровых напружаных дзён лез пад халодную коўдру, чытаў «Ойча наш». 

Бываў на парозе смерці, але ўсё абышлося. А пасля арміі стаў пісаць іконы. Калі дзяўчаты з вёскі выходзілі замуж, многія прасілі мяне намаляваць абраз - хацелі з Богам пачынаць сямейнае жыццё. На мяне ж пачаліся ганенні, некаторыя смяяліся з мяне і з іншых. Але вось, выжылі. Збіраліся па хатах маліцца, а нас хадзілі і разганялі. Нас збірала вялікая сіла веры ў Бога. Нам нават зайздросцілі праваслаўныя з суседніх вёсак, казалі: гэта ж трэба, як моцна палякі вераць!

У нас заўсёды былі людзі, якія вялі, кіравалі. І Гасподзь умацоўваў нашу веру пэўнымі падзеямі. Неяк вакол вёскі я ўсталяваў шэсць крыжоў, адзін стаяў на перакрыжаванні. Падчас акупацыі фашыстамі мая маці з некалькімі дзесяткамі жанчын станавіліся каля гэтага крыжа на каленкі і маліліся за ўцаленне вёскі ад пажараў і за хутчэйшае заканчэнне вайны. Хадзілі партызаны, але нас не чапалі. І паступова нас вызвалілі. І ўсе вёскі у акрузе згарэлі, а наша засталася цэлай!

Сучасных дзяцей і моладзь цяпер цяжка прывучыць да малітвы - не хочуць! Напэўна, гэта прыйдзе з узростам, пакуль само жыццё не зверне да Бога. Але самае галоўнае - перадаваць веру ў сям'і".

Па матэрыялах сайта: www.gomel.catholic.by

СТАРАДАЎНІЯ АДЗІНКІ ВЫМЯРЭННЯ НА БЕЛАРУСІ

Асьміна – мера аб’ёму сыпкіх рэчываў, роўная прыблізна 51л.

Валока – адзінка вымярэння зямельнай плошчы, роўная 21,36га.

Вярста – адзінка вымярэння даўжыні, роўная прыблізна1554,6 м.

Вяршок – адзінка вымярэння даўжыні, роўная 4,4 см.

Грыўня – 1) адзінка вагі каштоўных металаў. Важыла прыблізна 195,9 г.

 2) грашовая адзінка ў Вялікім княстве Літоўскім вартасцю 48 грошаў (15 кап.).

Дзесяціна – адзінка вымярэння зямельнай плошчы. Найбольш пашырана была так званая новая (казённая) дзесяціна – 1,0925 га.

Залатнік – мера масы, роўная прыблізна 3,9 г.

Кварта – адзінка вымярэння сыпкіх рэчываў і вадкасцей. Раўнялася 0,70577 л.

Локаць – адзінка вымярэння даўжыні. Раўнялася 65 см.

Лот – адзінка вымярэння масы. Раўнялася 11,71 г.

Пуд – адзінка вымярэння масы. Велічыня яго вагалася ад 15 да 18,7 кг.

Сажань – адзінка вымярэння даўжыні, роўная 194,8 см.

Талер – буйная сярэбраная манета масай 28-30 г. На тэрыторыі Беларусі абарачалася з XVI ст.

Чвэрць – мера аб’ёму сыпкіх рэчываў і вадкасцей замест ранейшага карца. Раўнялася 101,62 л.

Фунт – мера масы. Велічыня яго вагалася ад 360 да 450 г, з 1766 г – 374,82 г.